Środki publiczne są to środki pochodzące z budżetu państwa, dochodów publicznych, jednostek samorządowych i źródeł zagranicznych. Finanse publiczne posiadają wiele funkcji, które mają na celu poprawę efektywności gospodarczej kraju czy osiąganie stabilności gospodarczej.
Skąd biorą się środki publiczne?
Istnieje co najmniej kilka dróg, z których finanse te są pozyskiwane. Każdy kraj posiada procesy gromadzenia i podziału środków publicznych.
Gromadzić je można za pomocą:
- danin publicznych,
- majątku publicznego,
- przychodów zwrotnych,
- z otrzymanych kredytów i pożyczek,
- emisji papierów wartościowych,
- jeśli kraj należy do Unii Europejskiej – środki publiczne mogą pochodzić z budżetu Unii Europejskiej
- niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA),
- innych źródeł zagranicznych,
- prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
- spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,
- innych operacji finansowych.
Funkcje finansów publicznych
Środki publiczne posiadają wiele funkcji i nie są gromadzone bezcelowo. Mają one za zadanie chronić państwo i umacniać jego pozycję gospodarczą.
Wymieniamy funkcje takie jak:
- alokacyjna – państwo decyduje się na zagospodarowanie zasobów w gospodarce w celu osiągnięcia efektywności gospodarowania. Polega to na alokacji części zasobów pomiędzy zadaniami publicznymi i społecznymi. Dotyczy to w szczególności finansowania dóbr publicznych takich jak bezpieczeństwo publiczne, obrona narodowa oraz dóbr istotnych społecznie na przykład oświata, ochrona zdrowia,
- redystrybucyjna – państwo zarządza podziałem dochodu lub dóbr wyprodukowanych przez całe społeczeństwo między jego członków w celu osiągania sprawiedliwości społecznej. Zabiegi te to na przykład wyższe podatki dla grup bogatszych, wspieranie grup biedniejszych poprzez wspieranie wybranych grup społecznych, czy osób z regionów mniej rozwiniętych,
- stabilizacyjna – funkcja ta polega na łagodzeniu negatywnych skutków zmian koniunktury gospodarczej oraz zmniejszaniu wahań koniunkturalnych za pomocą narzędzi polityki fiskalnej.
Na co w Polsce przeznacza się środki publiczne?
Miejsca, w których gospodarowane są pieniądze publiczne to:
- organy władzy publicznej – organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały,
- uczelnie publiczne,
- jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
- Narodowy Fundusz Zdrowia,jednostki budżetowe,
- samorządowe zakłady budżetowe,
- agencje wykonawcze,
- instytucje gospodarki budżetowej,
- państwowe fundusze celowe,
- Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
- Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
- państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe,
- inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone lub powstałe na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych.
